Παρασκευή 1 Αυγούστου 2014

θεωρητική και βιωματική γνώση

Θεωρητική και βιωματική γνώση.

Η ανάγκη του σημερινού ατόμου να κατανοήσει, όλο και περισσότερο, τους μηχανισμούς, με τους οποίους λειτουργεί το σύστημα, από το οποίο εξαρτάται η ίδια του η επιβίωση, τον εντάσσει σε μια διαδικασία μηχανοποίησης. Ήδη, ο ψυχισμός του παρουσιάζει σήμερα τη νοσηρότητα της απομόνωσης. Ο καταιγισμός των πληροφοριών ως επιδρομή στον εγκέφαλό του, αναχαιτίζει τη δυνατότητα του στοχασμού, της εσωτερίκευσης, της επικοινωνίας. Η ικανότητά του να διεισδύσει στην ουσία και να ερμηνεύει όσα συμβαίνουν, ατονεί. Ο μέσος άνθρωπος αδυνατεί να δημιουργήσει μια προσωπική άποψη, του υποβάλλεται ένας μαζικός τρόπος αντίληψης και αίσθησης των πραγμάτων. Χωρίς να μπορεί ν' αντιδράσει, συντρίβεται κυριολεκτικά από το σύστημα. Με την επιβολή του συστήματος, μεσολαβεί η λήθη που διαγράφει το υπαρξιακό αίτημα και το αντίστοιχο εθνικό φρόνημα με το οποίο αυτό συνδέεται.
 Η φύση, μέσα από τη σιωπή της, διδάσκει, παράγει τους καλούς καρπούς αλλά και τα ζιζάνια, μας δίνει την ευκαιρία να στοχαστούμε. Αν το δέντρο που βαθαίνει τις ρίζες του στο έδαφος αντιστέκεται στους ανέμους, κατ’ αναλογία ο καθένας, και κυρίως ο Έλληνας που βαθαίνει τις ρίζες του στο έδαφος των διαχρονικών αξιών του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού αντιστέκεται στα αλλοτριωτικά ρεύματα της παγκοσμιοποίησης. Το βιβλίο είναι μια πηγή που προσφέρει θεωρητική γνώση. Εάν ενσκύψουμε στο θησαυρό της Ελληνικής γλώσσας θα ανακαλύψουμε τη σοφία η οποία δίνει νόημα στη ζωή. Η φιλοσοφία είναι ένας δύσκολος τομέας, δεν αρκεί η ανάγνωση των φιλοσοφικών απόψεων. Προάγεται η αντίληψη και διευρύνονται οι ορίζοντες, όταν, όχι απλώς μελετά κανείς, αλλά αρχίζει να θέτει ο ίδιος ερωτήματα στον εαυτό του. Υπαρξιακά ερωτήματα, όπως: «ποιος είμαι», «ποιο το νόημα αυτής της ζωής» κλπ.  Υπάρχει η ανάγκη να προχωρήσει ο άνθρωπος, πλέον, σε μια ευρύτερη συνειδητότητα. Αν το βιβλίο έχει αυτό το σκοπό, τότε επιτελεί έναν ύψιστο προορισμό.  
 " ο ποιητής είναι η Συνείδηση του κόσμου", έλεγε ο αείμνηστος Οδυσσέας Ελύτης. Λειτουργεί μέσα απ' ένα υψηλό επίπεδο αισθαντικότητας, μετουσιώνοντας μηνύματα και έννοιες σε εικόνες. Ο ποιητικός λόγος έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως δρων λόγος, αφυπνίζοντας δια μέσω της συγκίνησης, τη συνείδηση. Έτσι, λειτουργεί η επαφή του αναγνώστη με τον λόγο  βιωματικά. Στο υψηλότερο επίπεδο της παιδείας δεν έχει θέση η πληροφορία ως επίκτητη γνώση, αλλά η βιωματική γνώση. Εάν δεχθούμε ότι η πραγματική μόρφωση είναι κατάκτηση μιας διαλεκτικής διεργασίας, σημασία έχει η ετοιμότητα του δέκτη-αναγνώστη.
 Εάν, ο λόγος του συγγραφέα διαθέτει τον Κοινό Νου προσφέρεται ως σημείο επαφής του αναγνώστη με τη ζωή, ανασύρει την ουσία και την αλήθεια, προκαλώντας τη συγκίνηση.
Οι γνώσεις ωστόσο λειτουργούν αλλοτριωτικά, όταν ο άνθρωπος δεν έχει διαμορφώσει τη δική του προσωπικότητα, σμιλεύοντάς την, μέσα από τις δοκιμασίες. Το θεμέλιο για το οικοδόμημα της προσωπικότητας είναι το ήθος. Η θεωρητική γνώση δεν μπορεί να ισχυροποιήσει τη  θετική προοπτική της συνυπάρξεως, χωρίς το θεμέλιο λίθο του ήθους. Η βιωματική γνώση είναι, όχι μόνον πιο ολοκληρωμένη, αλλά και πιο προσωπική καθώς προωθεί στη γνώση του εαυτού.
 Στην εποχή μας οι πληροφορίες υποκαθιστούν την ουσιαστική παιδεία. Το λειτούργημα του δασκάλου έχει μετατραπεί σε επάγγελμα και λειτουργεί μια  διαδικασία μετάδοσης γνώσεων. Ο εκπαιδευτικός αναγκάζεται συνεχώς ν' αποθηκεύει γνώσεις και να τις αναμεταδίδει. Η θεωρητική γνώση δεν μπορεί να είναι εποικοδομητική όταν αποσπά τον  άνθρωπο από τη συνείδηση που τον εισάγει  στη σφαιρική αντίληψη της ζωής.
 Οι γνώσεις δεν εμπόδισαν τον φαύλο κύκλο της βίας και της ανηθικότητας. Η κατοχή της γνώσης στα χέρια του ανθρώπου είναι μια δύναμη που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη καταστροφή, αν δεν υπάρχει το ήθος. Ο έχων αυτογνωσία,  έχει ως  ηνίοχο τον Νου και καθίσταται ελεύθερος να διαχειριστεί ορθά τις γνώσεις και να τις χρησιμοποιήσει για το κοινό καλό. Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός δομήθηκε με γνώμονα την ολιστική αντίληψη ζωής που δεν αγνοεί τη μεταφυσική, γι’ αυτό  ο πολιτισμός αυτός προωθεί  τον προβληματισμό γύρω από τη γνώση του εαυτού, και την αρμονική συμβίωση με το φυσικό περιβάλλον και όχι μόνον. Έχοντας, πάντα, μέσα από την παιδεία σαν στόχο την υπερβατική ιδιότητα της ζωής που αφορά την ελευθερία του ανθρώπου από το φυσικό σώμα, θεωρεί τη γέννηση ως απαρχή των άθλων (γενέθλια).
 Οι πολιτικοί άνδρες στην αρχαία Ελλάδα είναι γνωστό ότι ζητούσαν τη γνώμη των φιλοσόφων. Ο λόγος ήταν ότι ήθελαν να σχηματίσουν μια σφαιρικότερη αντίληψη ώστε οι πράξεις τους να έχουν θετική προοπτική στο κοινωνικό σύνολο.  Αναζητούσαν δια μέσου του διαλόγου το ορθόν, γεγονός που ασκεί την ουσιαστική παιδεία. Ενώ, δια μέσω της μύησης αναζητούσαν την υπερβατική φύση (Μυστήρια). Ο τεχνολογικός πολιτισμός, προσφέροντας σ' όλους τους τομείς την ευκολία, έχει υποκαταστήσει  τη διαδικασία που εκπαιδεύει τον άνθρωπο μέσα από την δοκιμασία. Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Αιγύπτιοι, επίσης, γνώριζαν την αξία της δοκιμασίας. Οι μυημένοι στα μυστήρια αποκτούσαν την  βεβαιότητα της υπερβατικής τους φύσεως.
Η υλιστική κοσμοθεωρία υποκατέστησε τις πραγματικές αξίες με τον αγώνα της επιβίωσης, μεσολάβησε αρνητικά ως προς την αυτογνωσία του σύγχρονου ανθρώπου, τον οποίο αντιμετωπίζει όχι ως πρόσωπο αλλά ως αριθμό. Επίσης, τον αποσύνδεσε απ' την παράδοση και τον πολιτισμό του τόπου του, καθώς επιβλήθηκε σαρωτικά ως ένα παγκόσμιο σύστημα. Ο κίνδυνος της παγκοσμιοποίησης, κατά την άποψή μας προβάλλει μέσα από την απουσία της εμπειρικής γνώσεως, της προσωπικής θέσεως και την επιβολή ενός μαζικού τρόπου αντιλήψεως της ζωής..
Η κρίση που επήλθε προσφέρει την ευκαιρία  μιας αναθεώρησης και την ανάγκη ενός προσωπικού προβληματισμού. Η ίδια μπορεί να λειτουργήσει ως μύηση καθώς προσφέρει τη δοκιμασία μέσω της οποίας ο άνθρωπος διέρχεται  ώστε να ανακαλύψει  τις άγνωστες δυνατότητές του κι έναν άλλον προσανατολισμό ζωής με προοπτική.   Η βίωση του παρόντος με τη συμμετοχή της ψυχής και της συνείδησης συνδέει τον άνθρωπο με τη ζώσα πραγματικότητα η οποία δεν διακόπτεται από το θάνατο. Το παρόν ως προϋπόθεση συνειδητής μετοχής στη ζώσα πραγματικότητα αποκαλύπτει και τη σχέση του με την υπερβατική του φύση. Βέβαια, για να συμβεί αυτό θα πρέπει να προηγηθεί μια άλλη αντίληψη ζωής, η οποία δεν περιορίζεται μέσα στη γραμμική έννοια του χρόνου αλλά προσανατολίζει στο παρόν, που είναι άχρονο και σχετικό με την αιωνιότητα.                                   

                                                                                  Αλκμήνη Κογγίδου
                                                                                Ποιήτρια- Δοκιμιογράφος.